Weet je nog dat je klein was en je leerde lopen? Dat lukte niet in één dag. Je leerde met vallen en opstaan en met kleine stapjes. Dat is precies hoe je je eigen gedrag het beste kan veranderen. Micro-veranderingen werken het beste. Verander je gedrag geleidelijk.
Begin altijd met je eigen gedrag. Die is immers het snelste te veranderen. Lukt dat goed? Probeer dan anderen te enthousiasmeren. Je kan uit eigen ervaring dan goed vertellen hoe de verandering is verlopen.
Domotica kan een helpende hand zijn als het gaat om het stimuleren van gedragsverandering. Dit is bijvoorbeeld hoe wij onze kinderen aanmoedigen de deur snel te sluiten en zo warmte te besparen.
Gewoonten zijn automatische gedragingen of routines die ontstaan door herhaalde oefening en geleidelijke versterking. Hier is hoe gewoonten bij mensen werken:
Gewoonten beginnen meestal met een trigger of cue, een specifieke stimulus die het gedrag in gang zet. Het kan iets eenvoudigs zijn als een tijd van de dag, een locatie, of een specifieke emotie.
Na de trigger volgt de routine, het eigenlijke gedrag of de handeling. Bijvoorbeeld, na het horen van een alarm (trigger), sta je op en zet je koffie (routine).
Gewoonten worden versterkt door een beloning, iets dat aangenaam of bevredigend is en volgt op de routine. De geur en smaak van koffie kunnen bijvoorbeeld als beloning dienen.
Door het gedrag steeds opnieuw te herhalen in dezelfde context en met dezelfde beloning, wordt de verbinding in de hersenen tussen de trigger en de routine sterker. Het gedrag wordt automatischer en vereist minder bewuste inspanning.
Gewoonten worden opgeslagen in de basale ganglia, een deel van de hersenen dat verantwoordelijk is voor motorische controle, leren, en geheugen. Dit stelt je in staat om gewoonten uit te voeren zonder veel na te denken, waardoor je mentale energie bespaart voor andere taken.
Hoewel gewoonten diep geworteld kunnen zijn, zijn ze niet onveranderlijk. Door bewustzijn, wilskracht, en het volgen van nieuwe triggers, routines, en beloningen, kunnen oude gewoonten worden gewijzigd of vervangen door nieuwe.
Gewoonten zijn dus een essentieel onderdeel van menselijk gedrag, waardoor we complexe taken kunnen automatiseren en onze cognitieve middelen kunnen vrijmaken. Tegelijkertijd kunnen ongewenste gewoonten lastig te breken zijn, wat begrip en inspanning vereist om te veranderen.
Iedereen heeft zijn eigen gewoonten. Een kopje koffie in de morgen met een klontje suiker? Of het aanzetten van de TV als je thuis komt? Of het licht laten branden op de WC.
Patronen zijn geautomatiseerd, daar hoef je niet actief over na te denken. Het zijn dagelijkse routines. Verandering is lastig voor mensen, dat is nou eenmaal zo.
Je moeder heeft je vast wel eens verteld “je in de kerk was geboren”. Je liet de deur vast open staan. Ze wilde dat je deze dicht zou doen omdat de warmte dan in de kamer bleef. Daardoor was minder energie nodig. Die vlieger gaat nog steeds op.
Tip: We zijn deze manier thuis aan het testen met behulp van domotica.
Waarom zou je lampen in een kamer laten branden als er niemand meer aanwezig is? Zet het licht dus uit als je een kamer verlaat.
Kleine stapjes zijn effectief bij gedragsverandering om verschillende redenen.
Kleine stapjes zijn beheersbaar. Helemaal als je het vergelijkt met grote veranderingen die nogal overweldigend kunnen zijn.
Voorbeeld
Je wilt je huis gaan isoleren, een grote klus. Je start concreet met het dichten van kieren en naden. Dit is een klein en beheersbaar project dat toch energie bespaart.
Het bereiken van kleine mijlpalen kan je een gevoel van succes en voldoening geven. Dit motiveert je om door te gaan met de volgende stap.
Voorbeeld:
Je vervangt één gloeilamp door een LED-lamp. De maand daarna zie je de besparing op je energierekening. Dit kan je motiveren om alle lampen in huis te vervangen.
Geleidelijke veranderingen zorgt voor minder weerstand en stress. Je hebt tijd om je aan te passen aan nieuwe gewoonten, wat de kans op volhouden vergroot.
Voorbeeld:
Als je jouw thermostaat verlaagt van 20 naar 15 graden is het oorlog in huis met je 3 tiener-dochters. De weerstand zal heel hoog zijn. Verlaag je thermostaat eerst met één graad en daarmee de verandering minder drastisch. Er komt minder weerstand tegen de verandering. Je dochters kunnen er langzaam aan wennen. Of laat ze een dikke trui aan doen.
Kleine stapjes stellen je in staat om je aanpak onderweg aan te passen. Als iets niet werkt, kun je gemakkelijker aanpassingen maken zonder het gevoel te hebben dat je helemaal opnieuw moet beginnen.
Voorbeeld:
Je besluit om korter te gaan douchen. In plaats van 10 minuten wil je nu 5 minuten gaan douchen. Na een week merk je dat deze verandering te snel is gegaan. Je bent gelukkig flexibel en past je doel aan. Iedere week 30 seconden korter. Na 10 weken heb je alsnog je doel behaald.
Kleine, geleidelijke veranderingen zijn vaak succesvoller op de lange termijn. Grote veranderingen kunnen leiden tot snelle resultaten, maar zijn vaak moeilijker vol te houden. Denk maar eens aan alle mensen die graag willen afvallen.
Voorbeeld:
Je vervangt niet al je elektrische apparaten in huis in één keer maar besluit om dit geleidelijk te doen. Iedere keer als er een apparaat aan vervanging toe is koop je een nieuwe waarbij energie en duurzaamheid een uitgangspunt is.